Teoria klasyczna osobowości Freud
Zygmunt Freud pozostawił po sobie ogromny dorobek intelektualny obfity w teorie, które miałyby wyjaśniać zachowanie człowieka. Nie sposób ich wszystkich przedstawić, jego spuścizna wypełnia 24 tomy wydania angielskiego. Za nim przejdę do omawiania niektórych z nich, które wyjaśniają czym jest osobowość chciałbym zaznaczyć, że wiele teorii Freuda jest nie do pogodzenia ze współczesną psychologią osobowości.
Freud porównuje osobowość do góry lodowej „której niewielka część wyrastająca ponad powierzchnię wody reprezentuje sferę świadomości, podczas gdy znacznie większa masa poniżej poziomu wody przedstawia sferę nieświadomości” (Hall, 2001). Według Freuda zachowanie ludzi kierowane jest przez nieświadome impulsy i w tej właśnie „masie” nieświadomości ukryte są ludzkie namiętności, popędy, uczucia, wyparte myśli. Główną motywacją do działania są popędy. Freud wyróżnia popędy: życia ( służą do przetrwania jednostki i zachowania gatunku) i śmierci (inaczej destrukcyjne, są trudne do zaobserwowania).
Spośród popędów życia Freud poświęcił najwięcej uwagi popędowi seksualnemu – libido. Według niego to właśnie energia związana z libido jest głównym motorem działania człowieka.
Osobowość według Freuda składa się z trzech głównych systemów: id, ego, superego. Systemy te współdziałają ściśle ze sobą i niemożliwe jest rozdzielenie ich oddziaływań. Zachowanie człowieka jest wypadkową interakcji trzech systemów psychiki (id, ego, superego).
Id jest już obecne przy narodzeniu. W id zgromadzona jest cała energia psychiczna człowieka. Id działa zgodnie z zasadą przyjemności, unika cierpienia. Dla id nie ma obiektywnej rzeczywistości, nie ulega też uczeniu się (wpływom środowiska, kultury, edukacji). Drugim systemem umysłu wyrastającego na gruncie id jest ego. Ego kieruje się zasadą rzeczywistości. Ego reprezentuje rozum, intelekt, planowanie, samokontrolę.
Człowiek, który pragnie doznać subiektywnego zadowolenia (id) musi zrealizować je wykorzystując swój rozum (ego). Freud przedstawia zależność między ego a id w postaci metafory: „ Tak więc w porównaniu z id przypomina ona jeźdźca, który powinien okiełznać wielką siłę konia; […] Podobnie jak jeźdźcowi- jeśli nie chce spaść z konia- nie pozostaje nic innego, jak dać się mu zawieść tam, dokąd on zechce, tak i ego zwykło realizować wolę id tak jak gdyby była to jego własna wola” (Tavris, 1999 za: Freud, 1923).
Trzecią strukturą osobowości jest superego. Superego wykształca się najpóźniej w rozwoju człowieka i reprezentuje moralność, normy kulturowe, społeczne, sumienie. Z superego wzbudza wśród nas uczucia pozytywne -duma (jeśli postępujemy zgodnie z zasadami moralnymi) bądź negatywne- wstyd, kiedy te zasady łamiemy. Ego w celu ochrony naszego samopoczucia w momencie sprzeczności pomiędzy pragnieniami id a wymaganiami superego dostarcza nam narzędzia (które łagodzi nasze napięcie) w postaci mechanizmów obronnych.
Lokalizacja instynktów Opierając się na zasadzie rzeczywistości, Lokalizacja sumienia seksualnych i agresji; pośredniczy pomiędzy pragnieniami i ideału ego kieruje się zasadą id a wymaganiami superego. Dla ochrony przyjemności przed nieuświadamianym lękiem stosuje mechanizmy obronne, w tym (wyparcie, projekcje, reakcję upozorowaną, r regresją, zaprzeczenie, racjonalizacje, przeniesienie i sublimacje, rozegranie w działaniu, humor).
